Trụ Mà Vô Trụ

"Khi chúng ta còn chưa hoàn toàn đại triệt, đại ngộ, tâm còn chưa an, còn mê mải sống với sắc dục, thì buộc chúng ta cần phải dùng Pháp (tụng kinh, toạ thiền, niệm Phật, niệm Chú…) để giúp cho tâm An. Nhưng khi tâm An rồi, thì  Pháp ấy = thuyền bè phải nên bỏ, chứ mang theo làm gì cho nặng..."

(Trao đổi Phật Pháp)

Hỏi: Bạn có viết..."Tâm vốn không có hình tướng, không có nơi chốn (tâm vô sở trụ), vì thế chúng ta không thể nhận biết ra được" (Quán tâm vô trụ)... Phần sau bạn viết Hòa Thượng chỉ mọi người trụ tâm trong chánh niệm, trụ tâm trong câu niệm danh hiệu A di đà Phật. Vậy có trái ngược không? Trong kinh kim cang Phật cũng dạy: "Thế nên Tu-bồ-đề, các Bồ-tát lớn nên như thế mà sanh tâm thanh tịnh, không nên trụ nơi sắc sanh tâm, không nên trụ nơi thanh, hương, vị, xúc, pháp sanh tâm, nên không có chỗ trụ mà sanh tâm kia."

Cảm ơn bạn đã có comment chia sẻ. Vấn đề bạn đặt ra thật vô cùng quan trọng và ý nghĩa vô cùng lớn lao. Đây là điều mà khi chúng ta tu-hành, nếu không khéo léo, chúng ta sẽ bị kẹt cứng trong một vấn đề mà chúng ta tưởng như mình đã hoát ngộ.

Đúng như bạn nhận định: "Thế nên Tu-bồ-đề, các Bồ-tát lớn nên như thế mà sanh tâm thanh tịnh, không nên trụ nơi sắc sanh tâm, không nên trụ nơi thanh, hương, vị, xúc, pháp sanh tâm, nên không có chỗ trụ mà sanh tâm kia." 

Khi Phật nói câu này là nói đến cái Tâm của Bồ Tát. Đến các vị Bồ-tát lớn mà cái Tâm còn phải như vậy: Vô Sở Trụ=Không có nơi để trụ = mới gọi là Trụ (Lớn mà chẳng phải lớn đó mới là Lớn).

Nhưng chúng ta còn đang là kẻ phàm phu, đang phát nguyện tu-hành theo hạnh Bồ-tát, còn đang phải ráng học cách: làm sao để An Trụ Tâm đã (để Tâm đừng chạy lăng xăng đã), khi Tâm đã An Trụ rồi - Tâm vô tạp niệm = Tâm không (không này không phải là không có cái Không không hiện hữu, trái lại Tâm Không đó là hiện hữu, nhưng lúc ấy sẽ tiến tới cái Tâm Không cũng phải Xả (Sắc tức thị không, không tức thị sắc; Sắc bất dị không, không bất dị sắc, Thọ-tưởng-hành-thức, cũng đầu như vậy). Còn nếu như chúng ta quay lại để Trụ luôn trong cái Tâm Không ấy=Ta lại chấp Không mất rồi.

Trong Kinh Kim Cang Bát Nhã Phật cũng nói: 

Nếu dùng sắc thấy ta

Dùng âm thanh cầu ta

Kẻ ấy tu đạo tà

Không thấy được Như Lai.

Nếu hiểu theo nghĩa đen thì: Từ bao ngàn đời nay, sau thời Phật diệt độ, các chư Tổ, và các chư Hoà Thượng, Thượng Toạ, Đại Đức, Tăng Ni và chúng ta… hàng ngày, hàng giờ, hàng niệm niệm đều tụng kinh, gõ mõ, đều niệm Phật, toạ thiền, trì Chú… như thế không phải là các Ngài và chúng ta đang dùng sắc, dùng thanh để cầu Ta = cầu Như Lai = cầu Phật chăng? Và như thế các Ngài và chúng ta đều đã và đang tu theo đạo tà hết sao? Nếu chúng ta dùng trí mọn của mình (của phàm phu) để chiếu xét câu Kệ của Phật, chúng ta rất dễ dẫn đến chấp văn tự của Phật, từ đó không hiểu hết Chân Nghĩa Phật muốn nói. 

Để giải thích vấn đề này, chúng ta nên hiểu theo nghĩa bóng (sâu xa, rốt ráo và chân nghĩa) bạn ráng đọc lại đoạn này trong kinh Kim Cang: „Này các Tỳ Kheo, các ông phải biết rằng, pháp của Ta nói ra đó, dụ cũng như thuyền bè, đến pháp còn phải xả bỏ huống nữa là phi pháp“. 

 

Ngụ ý câu này là gì? Phật khuyên chúng ta: Khi chúng ta còn chưa hoàn toàn đại triệt, đại ngộ, tâm còn chưa an, còn mê mải sống với sắc dục, thì buộc chúng ta cần phải dùng Pháp (tụng kinh, toạ thiền, niệm Phật, niệm Chú…) để giúp cho tâm An. Nhưng khi tâm An rồi, thì  Pháp ấy = thuyền bè phải nên bỏ, chứ mang theo làm gì cho nặng. Xa hơn, Tâm Trụ mà Vô Trụ ấy mới gọi là Trụ. Đây là điều mình phải khéo léo lắm mới không bị kẹt. Điều này Ngài Tu Bồ Đề cũng nói trong kinh Kim cang: „Bạch Đức Thế Tôn! Nếu con tự nghĩ rằng mình được quả vị A-La-Hán, thời chắc đức Thế Tôn chẳng nói: Tu Bồ Đề là người ưa hạnh tịnh tịnh. Bởi Tu Bồ Đề thiệt không khởi một niệm, mới gọi Tu Bồ Đề là ưu hạnh tịch tịnh“. 

Trở lại với việc: Dùng câu niệm Phật để An Trụ Tâm. Khi tâm mình con lăng xăng, còn thị phi, còn chấp kiến, ngã tướng… thì buộc mình phải dùng Pháp để An Trụ. Nhưng khi tâm mình An Trụ rồi, thì mình đâu còn phải dùng Pháp (dùng câu niệm Phật) nữa? Tổ Huệ Năng cũng nói: 

Tâm Bình Không nhọc giữ giới

 Hạnh thẳng không phải tu thiền

Liệu tâm của chúng ta đã thực sự Bình chưa? Nếu chưa thì buộc ta phải giữ Giới rồi. Và Hạnh (tâm hạnh) của chúng ta đã thẳng chưa? Nếu chưa, chắc chắn mình phải tu-thiền rồi. Niệm Phật cũng là tu-thiền. Niệm Phật cũng là giữ Giới. Bởi chúng ta dùng hồng danh của Phật, rồi quán chiếu, để tâm không bị lăng xăng… khi tâm định=thiền=giữ giới rồi. Thiền đấy nhưng thật không có cảnh giới mới gọi là thiền. Còn nếu mình bảo mình chứng thiền… nghĩa là mình đang ngược dòng mất rồi. 

Đây là điều rất tế vi, mà khi tu-hành chúng ta phải khéo lắm mới nhận được ra.

Trong những câu Kệ trên có chữ Ta và chữ Như Lai, hiểu nghĩa xuôi: thì những câu ấy để chỉ Phật, nhưng hiểu ngược lại, thì chữ Ta, và Như Lai là Phật muốn nói (muốn chỉ) chính chúng ta=chúng sanh muôn loài, chứ chẳng phải ai khác. Vậy nhưng nhiều lúc mình cứ chấp: Phật là Phật, ta (chúng sanh) là ta.

Do vậy để giải quyết những điều (tưởng như mâu thuẫn) này, có lẽ ta nên trích một đoạn kinh trong phần đầu Kinh Kim Cang Bát Nhã Ba La Mật:

Đức Phật bảo ngài Tu-Bồ-Đề: "Các vị đại Bồ-tát phải hàng phục tâm mình như thế này: Bao nhiêu những loài chúng sanh, hoặc là loài noãn sanh, hoặc loài thai sanh, hoặc loài thấp sanh, hoặc loài hoá sanh, hoặc loài có hình sắc, hoặc loài không hình sắc, hoặc loài có tư tưởng, hoặc loài chẳng phải có tư tưởng, mà cũng chẳng phải không có tư tưởng, thời ta đều làm cho được diệt độ, và đư tất cả vào vô-dư niết-bàn. Diệt độ như thế, mà thiệt không có chúng sanh nào là kẻ được diệt độ cả. Tại sao vậy? Này Tu-Bồ-Đề! Nếu vị Bồ-tát còn có tướng ngã, tướng nhân, tướng chúng sanh, tướng thọ giả, thời chẳng phải Bồ-tát."

Đây là lời Phật dạy các vị Bồ-tát. Dạy cách hàng phục tâm: Tất cả các loài chúng sanh… ta đều làm cho được diệt độ và đưa vào vô dư niết-bàn… 

Chúng ta đang nguyện thực hành hạnh Bồ-tát: Niệm Phật để hàng phục tâm (Đại Thế Chí Bồ Tát cũng phải dùng pháp môn niệm Phật để được an trụ tâm mà vãng sanh về Tịnh Độ). Khi niệm Phật, một tâm lăng xăng nổi lên=một tâm của chúng sanh; vô số tâm lăng xăng nổi lên, tràn vào trong tâm=vô số tâm chúng sanh. Ta phải làm gì? Chư Tổ dạy: Miệng tụng, tâm phải hành. Miệng ta niệm Phật, nhưng tâm lại mải mê lăng xăng đây đó, hay chuyện này, chuyện nọ (chuyện thị phi…) vậy là ta Miệng tụng, mà Tâm chẳng hành rồi. Tâm như bạn nói: Không có nơi chốn, không có hình tướng. Nghĩa là nó hoàn toàn rỗng lặng (có cái sự rỗng lặng hiện tồn), chỉ cần ta chấp cái sự rỗng lặng đó=sai=chướng đạo rồi, chưa nói, ta còn khuấy cái tâm rỗng lặng đó lên, rồi pha thêm đủ thứ vào cái tâm ấy=loạn tâm mất rồi. 

Do vậy, Phật dạy: hãy cho tất thảy các loài chúng sanh (tâm chúng sanh) đó được diệt độ và đưa chúng vào vô dư niết bàn: Nghĩa là: Tâm ta lặng hãy để nó lặng; Nhưng tâm chưa lặng phải dùng câu niệm Phật (tạm cột) cái tâm lăng xăng lại một chỗ, rồi để cho nó tự lặng xuống. Muốn nó lặng=mình phải không chấp có cái sự lăng xăng; khi không còn lăng xăng=đừng chấp mình đã giúp tâm mình lặng. Như vậy mình đã tự diệt độ tâm lăng xăng của mình và cho chúng vào cảnh giới của niết-bàn (cảnh giới không còn sự sanh-diệt) – Đó chính là chân nghĩa mà TT Thích Từ Trí luôn mong muốn các Phật tử phải hiểu thật tỉ mỉ và thật tường tận. 

Rất tiếc trong bài viết mang tính lược ghi, mình không thể trình bày một cách tường tận. Vả lại, mình thực sự muốn trong các bài viết có một khoảng bỏ ngỏ, để chúng ta cùng có cơ hội đàm luận và học hỏi lẫn nhau. 

Kiến thức của bạn về Phật Pháp đã rất sâu và vững vàng, mình rất mong bạn có những bài viết trao đổi thật sâu về những giáo lý của Phật, để giúp cho mọi người chúng ta – những chúng sanh – những kẻ phàm phu đang nguyện học Phật cùng chia sẻ và tỏ tường. Mình thực sự không sợ ai chê mình dốt đạo, trái lại, chỉ sợ tâm mình không hướng đạo và không còn khả năng để học Đạo. 

Nhân bạn nói tới Kinh Kim Cang Bát Nhã Ba La Mật, mình cũng ngộ được một điều: Từ đầu tới cuối, hầu như trong đoạn nào của quyển Kinh, Đức Phật đều nói tới Bài Kệ Bốn Câu:

Tất cả Pháp hữu vi

Như huyễn bóng bọt ảnh

Như sương cũng như điện

Thường khởi quán như thế.

Liệu chúng ta đã khởi quán, và thường xuyên khởi quán được như thế chưa?

 Mong bạn thường xuyên chia sẻ ý kiến và cầu chúc bạn vạn sự an lạc.

Huệ Tâm